Klik om te vergroten

Midden in de dichtbevolkte Randstad, omgeven door Katwijk, Leiden en Wassenaar, ligt het duingebied Berkheide (kaart). Een gebied dat ruim 40 jaar geleden ten prooi leek te vallen aan uitbreidingsplannen van de waterwinning en ongebreidelde recreatie. Door de beheerders en de overheid werd niets ondernomen om de dreigende teloorgang tegen te gaan. Enkele natuuronderzoekers en vogelaars bundelden hun krachten in de Werkgroep Berkheide om dit gebied, met nog steeds hoge natuurwaarden, te beschermen. In tal van publicaties toonden zij aan dat Berkheide een duingebied van bijzondere klasse was, dat betere bescherming verdiende.

Dankzij de inzet van de werkgroep en de samen met de stichting Duinbehoud gevoerde procedures werd Berkheide als eerste duingebied van het vasteland aangewezen als (staats)natuurmonument. Hierdoor kwam er een betere bescherming. Het grootste deel van het gebied werd overgedragen aan Staatsbosbeheer, die de recreatie reguleerde. De geplande uitbreiding van de waterwinning werd fors gereduceerd.

Inmiddels heeft de waterwinning zich teruggetrokken uit een flink deel van het gebied. Dankzij een rigoureus regeneratieproject zijn hier weer fraaie duinvalleien te bewonderen, waarin de oorspronkelijke vegetatie met Parnassia, orchideeën en vele andere bijzondere planten is teruggekeerd.
Het bollenteeltgebied Lentevreugd is omgevormd tot duingrasland en moeras, en is nu (weer) een integraal onderdeel van Berkheide (kavel 15a, zie kaart). De bijzondere zeedorpenvegetatie in het noorden van Berkheide heeft zich redelijk kunnen handhaven, ondanks de veel te hoge stikstofdepositie.

Berkheide is in ieder geval niet meer het “vergeten” duingebied. Het staat nu prominent op de kaart naast andere gerenommeerde duingebieden. De mens heeft op de geschiedenis van Berkheide een groot stempel gedrukt. Ook in de toekomst zal de mens bepalen of wij en onze nazaten nog van de pracht van Berkheide kunnen genieten. Dat gaat niet vanzelf goed. Voldoende draagvlak is hierbij essentieel voor de nog steeds broodnodige bescherming van het gebied.

Het duin is immers van en voor ons allemaal.
Welkom in Berkheide!

Ben ter Haar
Oud-voorzitter Werkgroep Berkheide en
Stichting Berkheide Coepelduynen

Het gebied in een notendop:

• 1001 hectare duin
• 128 soorten broedvogels sinds 1954
• Meer dan 323 soorten vogels waargenomen
• 700 soorten planten, zoals
  • Kruisbladgentiaan, vrijwel alleen in Berkheide en Meijendel
  • Liggend Bergvlas, de enige groeiplaats in Nederland
  • Het zeer zeldzame Bleek Schildzaad
  • Het fraaie Parnassia, bovenaan het verlanglijstje van elke duinbeheerder
  • Diverse soorten orchideeën waaronder de bijzondere Groenknolorchis
    
• Ontelbaar veel soorten paddenstoelen, waaronder veel zeldzame aardsterren
• 49 soorten zoogdieren
• 665 soorten nachtvlinders
• 31 soorten dagvlinders